Παρ’ όλα αυτά, η σημειολογία από μόνη της είναι ένα τίποτα και πλείστες φορές μπορεί να ψεύδεται δημιουργώντας παγίδες και λάθος συμπεράσματα. Έτσι, λοιπόν, για την κατανόηση κάποιων πραγμάτων, δεν αρκεί μόνο η σημειολογία αλλά μια όσον το δυνατόν ολιστική ανίχνευση των πραγμάτων. Όλα τα παραπάνω μπορούν εύκολα να συνοψιστούν στη γνωστή λαϊκή παροιμία «τα ράσα δεν κάνουν τον παπά». Όπως το νόμισμα έχει δύο εναλλακτικές όψεις, αλλά παραμένει ενιαίο με σκοπό να υπηρετήσει συγκεκριμένη λειτουργία, έτσι λοιπόν και ο,τιδήποτε που μπορεί να θεωρείται εναλλακτικό σε καμία περίπτωση δεν είναι δεδομένο ότι εκφράζει κάτι το διαφορετικό. Με το όρο «εναλλακτισμό» εννοείται οποιαδήποτε τάση, πρακτική, εγχείρημα που θέλει να εκφράσει κάτι το διαφορετικό, απέναντι σε κάτι κατεστημένο.
Στην καθημερινότητα μπορούμε να συναντήσουμε πάρα πολλά είδη του εναλλακτισμού, που κάθε άλλο από εναλλακτικά είναι. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά, από τα πλεγμένα με βελονάκι δέντρα και τα καθαρά πεζοδρόμια από τσίχλες των Ατενίστας, από –πάνω από όλα– συντροφικά καζανίσματα για την παραγωγή τσίπουρου ή ρακής, από τα εναλλακτικά ρούχα, που τα φοράνε παρ’ όλα αυτά, εναλλακτικές κατίνες και κατίνοι (βάλτε το αντίστοιχο αρσενικό!).
Το παρόν κείμενο θα προσπαθήσει να εστιάσει, σε κάποιες οικονομικές-εμπορικές μορφές του εναλλακτισμού που δημιουργήθηκαν ή αναδύθηκαν, μέσα από τις κινητοποιήσεις των χρόνων του μνημονίου και διατείνονται ότι με τις πρακτικές τους, μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.
Αλληλέγγυο Εμπόριο και Κοινωνική Οικονομία
Κάποια δημοφιλή εγχειρήματα του εναλλακτισμού είναι και αυτά του λεγόμενου «δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου» καθώς και της «κοινωνικής οικονομίας». Οι αρχές του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου ορίζονται από έναν ανεξάρτητο, παγκόσμιο οργανισμό προστασίας και ελέγχου, (WFTO: World Fair Trade Organization) που ιδρύθηκε για να διασφαλίσει ένα πιο δίκαιο διεθνές εμπόριο στις επικρατούσες εμπορικές αγορές. Στον παγκόσμιο οργανισμό υπάγονται μικρότερες οργανώσεις, που είναι υπεύθυνες σε κάθε χώρα για την πιστοποίηση και την ετικετοποίηση των προϊόντων. Στην Ευρώπη το αλληλέγγυο εμπόριο έχει αναγνωριστεί μέσω της Ευρωπαϊκής ένωσης από το 2006 με βασικό στόχο να αποτελέσει μια εναλλακτική οικονομική-εμπορική τάση απέναντι στην φτώχεια και την αδικία που παράγεται μέσα από το συμβατικό εμπόριο. Στόχος του αλληλέγγυου εμπορίου είναι η στήριξη μικρών παραγωγών, τεχνιτών ή κοινοτήτων με την επίτευξη καλών τιμών και με διάρκεια στην εμπορική σχέση, η ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής αγοράς που θα έχει βάση την αξιοποίηση των φυσικών πηγών του πλανήτη, η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για την εκμετάλλευση που κρύβει το συμβατικό εμπόριο και η προώθηση της αγοραστικής του δύναμης σε προϊόντα που είναι από αλληλέγγυες και δίκαιες εμπορικές διαδικασίες.1 Σε αυτή την νέα εμπορική τάση εντάσσονται πλέον και μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, όπως τα Starbucks, που προσπαθούν έτσι να δημιουργήσουν ένα κοινωνικά ευαίσθητο προφίλ, με σκοπό να προσελκύσουν πελάτες που είναι ευαίσθητοι σε τέτοια είδους θέματα. Τα Starbucks είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα, που μας δείχνει πως το σύστημα αφομοιώνει τάσεις και εγχειρήματα, προσαρμόζοντας τα στα δικά του μέτρα και σταθμά. Είναι, επίσης, παράδειγμα πως οποιαδήποτε ιδεολογία, πρακτική και εγχείρημα που σαν σκοπό έχει την καλυτέρευση αυτού του κόσμου, αλλά διατηρώντας ταυτόχρονα την εξουσία και το κράτος, αργά ή γρήγορα θα αφομοιωθεί από τον ίδιο τον εξουσιαστικό μηχανισμό που υποτίθεται ότι πολεμάει.
Η κοινωνική οικονομία ουσιαστικά είναι ενταγμένη στα γρανάζια του κρατικού μηχανισμού και είναι πλέον ενταγμένη ως ξεχωριστή ενότητα στο υπουργείο εργασίας. Ως κοινωνική οικονομία, σύμφωνα με το υπουργείο εργασίας, ορίζονται οικονομικές, επιχειρηματικές, παραγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες, νομικών ή συλλογικών προσώπων που σκοπός τους είναι το συλλογικό όφελος και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων. Ο κύριος φορέας της κοινωνικής οικονομίας είναι η «Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση» ή αλλιώς ΚοινΣεπ. Πρόκειται για αστικό συνεταιρισμό, ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει μετά από αρκετά απλές διαδικασίες. Η ίδρυση τέτοιων συνεταιρισμών γίνεται απλά συμπληρώνοντας κάποιες αιτήσεις που είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του υπουργείου εργασίας. Οι συγκεκριμένοι αστικοί συνεταιρισμοί μπορούν να λειτουργήσουν στον τομέα της ένταξης ευπαθών ομάδων, στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας και στον παραγωγικό τομέα. Με λίγα λόγια, από κέντρα όπου θα απασχολούνται άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, από παιδικούς σταθμούς και κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, μέχρι καφετέριες, εστιατόρια και παντοπωλεία. Το σημαντικό είναι ότι αυτά τα συνεταιριστικά εγχειρήματα είναι απαλλαγμένα από εισφορές στο ΤΕΒΕ και φορολογούνται μόνο από το ΦΠΑ ανάλογα με τον χαρακτήρα κάθε συνεταιρισμού (εστίασης, εκπαίδευσης, παραγωγής κλπ). Η παραπάνω φοροαπαλλαγή κάνει τις ΚοινΣεπ αρκετά δημοφιλείς και έτσι εν μέσω αρκετών οικονομικών δυσκολιών, δεν είναι λίγοι αυτοί που πλέον προσανατολίζονται στην δημιουργία τέτοιων αστικών συνεταιρισμών.
Δύο ταχύτητες σε ένα όχημα
Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να ξεκαθαριστεί, ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία διάθεση επίκρισης, της επιλογής του συγκεκριμένου τρόπου εργασίας από πολλούς. Η κριτική γίνεται πάνω στην τάση που κυριαρχεί, όπου όλα αυτά τα συνεργατικά-εναλλακτικά μαγαζιά να αυτοπροσδιορίζονται ως κάτι το επαναστατικά διαφορετικό, μόνο και μόνο γιατί χρησιμοποιούν εναλλακτικούς τρόπους εμπορίου και φορολόγησης, που τους τα παρέχει το ίδιο το κράτος. Και εν τέλει μην ξεχνάμε, ότι όλοι αυτοί που βρήκαν μια οικονομική διέξοδο μέσω τέτοιων εναλλακτικών εγχειρημάτων, ουσιαστικά παίζουν με τα εργαλεία που τους δίνει το κράτος και μέσω του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, με το χρήμα, το εμπόριο, την φορολόγηση και την γραφειοκρατία, που είναι υπεύθυνα για τα δεινά των ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πώς γίνεται, λοιπόν, να διατυμπανίζεται ότι τα εγχειρήματα αυτά είναι «όχημα για την μετάβαση σε μια κοινωνία που απορρίπτει το καπιταλιστικό αξιακό σύστημα» [αντιγραφή από το κάλεσμα του 3ου Εναλλακτικού φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας που πραγματοποιήθηκε στις 10-12 Οκτώβρη 2014 με τίτλο «Ένας Άλλος Κόσμος Είναι Υπαρκτός»], όταν το ίδιο το κεφαλαιοκρατικό σύστημα ενέταξε το συγκεκριμένο μοντέλο στους κόλπους του για να μπορέσει να συνεχίζει να εισπράττει; Πώς θα καταστραφεί το ίδιο το σύστημα όταν παίζεις με τους όρους του σε ένα παιχνίδι που το ίδιο δημιούργησε; Το κράτος συνεχίζει να εισπράττει ακόμα και από τέτοιου είδους εγχειρήματα, μέσω του ΦΠΑ της διακίνησης των προϊόντων, μέσω των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων κλπ. Είναι πανταχού παρών και συνεχίζει να απαιτεί υποτέλεια. Έτσι, λοιπόν, σε μια περίοδο που το σύστημα ανασυντάσσεται, εμφανίστηκαν οι εφεδρείες του, που ο βασικός σκοπός τους είναι να συνεχιστεί η κίνηση του χρήματος, να συνεχιστεί η είσπραξη, να κινηθεί το εμπόριο και να κοπάσουν οι ανεξέλεγκτες αντιδράσεις, μέχρι να ολοκληρωθεί η πορεία ανασύνταξης.
Έτσι, λοιπόν, σε όσους επιθυμούν και μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά, μπορούν να συνεχίζουν με το πατροπαράδοτο plan a πληρώνοντας όλες τις φορολογικές εισφορές και σε όσους αδυνατούν να ανταπεξέλθουν, μπορούν να στραφούν στο plan b με ευνοϊκότερους όρους. Το πώς μπορεί κανείς να επιβιώσει σε αυτό τον κόσμο, είναι δικιά του επιλογή με ανάλογο τίμημα κάθε φορά, αλλά το να πλασάρονται ως επαναστατικά μοντέλα, εφεδρείες του κράτους και του καπιταλισμού είναι τουλάχιστον αφελές. Η δημιουργία «επαναστατικών» μαγαζιών δεν επιταχύνει καμία επαναστατική διαδικασία, κάθε άλλο, αποδιοργανώνει και θολώνει τα νερά. Όσες προκηρύξεις και αν μοιράζονται σε τέτοιου είδους μαγαζιά, όσες κοινωνικές-πολιτικές αφίσες και αν κρεμαστούν στους τοίχους τους και όσο καφέ από τα βουνά των Ζαπατίστας και αν πιει κάποιος, επαναστάτης και κοινωνικός αγωνιστής δεν γίνεται. Η είσοδος σε τέτοιους εναλλακτικούς χώρους δεν κάνει κανέναν επαναστάτη, όπως το ίδιο και η δημιουργία τέτοιων χώρων δεν εντάσσεται σε καμία επαναστατική διαδικασία, παρά μόνο στην διαδικασία της επιβίωσης και του βιοπορισμού που είναι θεμιτό και αποδεκτό.
Εναλλακτικά Νομίσματα
Τέτοια σχετικά πρόσφατα εγχειρήματα εναλλακτικών νομισμάτων εμφανίστηκαν στον χώρο της Αργεντινής μετά την πτώχευση, αλλά και στις μέρες μας σε διάφορους χώρους όπως της Ιταλίας, του Καναδά, των ΗΠΑ, της Αυστραλίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας κ.α. Στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν δεκάδες τέτοια εγχειρήματα. Η Πάτρα έχει τον «Οβολό», η Αθήνα το «Φασούλι», ο Βόλος την Τοπική Εναλλακτική Μονάδα «ΤΕΜ», η Κρήτη το «Καερέτι» και άλλα πολλά ακόμα. Τα τοπικά εναλλακτικά νομίσματα λειτουργούν παράλληλα με το νόμισμα του ευρώ και ουσιαστικά αποτελούν κάτι σαν κουπόνια εκπτώσεως ή ανταλλαγής υπηρεσιών σε εμπόρους που είναι ενταγμένοι στο εκάστοτε τοπικό δίκτυο εναλλακτικού νομίσματος. Η διαδικασία πίστωσης ή ανταλλαγής διαφέρει από τόπο σε τόπο, αλλά η λογική είναι πάνω κάτω η ίδια. Στην ίδια λογική κινούνται και οι «Τράπεζες Χρόνου» όπου για παράδειγμα η μία ώρα προσφοράς κάποιας υπηρεσίας, καταγράφεται σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα, οπότε αυτός που πρόσφερε την υπηρεσία του προσθέτει μια ώρα στον λογαριασμό του και αυτός που την δέχτηκε χάνει μια ώρα από τον δικό του λογαριασμό. Η επανάκτηση αυτής της χαμένης ώρας γίνεται μόνο με προσφορά υπηρεσίας. Τέτοιες τράπεζες λειτουργούν ως ανεξάρτητες στην Αθήνα, στα Εξάρχεια, αλλά και με την αρωγή των δήμων όπως της Λάρισας, του Διονύσου, του Μαραθώνα, του Ωρωπού κ.α.
Η ανιδιοτελής προσφορά προϊόντων ή υπηρεσιών πιστεύουμε ότι είναι αναγκαία για να μπορέσουμε να πούμε ότι αυτός ο κόσμος είναι έτοιμος να αλλάξει, αποτινάσσοντας κάθε εξουσία από πάνω του. Στις παραπάνω περιπτώσεις η λέξη ανιδιοτέλεια είναι εκκωφαντικά απούσα, όπως και η διάθεση απεγκλωβισμού του ανθρώπου από όλα τα απόβλητα που δημιούργησε η εξουσία. Το χρήμα συνεχίζει να είναι παρόν, άσχετα εάν άλλαξε όνομα ή έγινε εναλλακτικό. Τα αγαθά παραμένουν προϊόντα, έτοιμα προς διάθεση με ανταλλαγή χρημάτων (εναλλακτικά ή μη) ή με άλλα προϊόντα και υπηρεσίες. Η γραφειοκρατία είναι παρούσα, καθώς αυτός που πρόσφερε πρέπει να το αναφέρει στον συντονιστή της πλατφόρμας του δικτύου για να πάρει το bonus της προσφοράς του. Δηλαδή, όταν πουλήσεις ένα αντικείμενο ή μια υπηρεσία και αφού πληρωθείς πηγαίνεις να καταθέσεις τα χρήματα στην τράπεζα ώστε να μπορείς μετέπειτα με αυτά να αγοράσεις κάτι άλλο. Η εμπορική λογική παραμένει σταθερή, μόνο που έχει αλλάξει όνομα και έγινε ανταλλαγή.
Καθιερωμένα-Εναλλακτικά, Ίδια Είναι Τα Αφεντικά
Τόσο είναι το εύρος του λεγόμενου εναλλακτισμού όπου χωράει πολλούς στην αγκαλιά του. Το ζήτημα είναι ποιος είναι ο στόχος. Εάν ο στόχος είναι η διατήρηση της εξουσίας και του κράτους, τότε γύρω από μια ιδέα ή πρακτική θα σπεύσουν διάφοροι, που για οποιοδήποτε λόγο δεν τους αρέσει αυτό το κράτος και επιθυμούν ένα άλλο. Ακόμα και οι ίδιοι οι εξουσιαστές, εάν διαπιστώσουν ότι οι κοινωνικές τάσεις είναι πρόσφορες γι’ αυτούς, θα θελήσουν να προσεγγίσουν και να αφομοιώσουν τέτοιες πρακτικές ώστε να συνεχίσουν να υπάρχουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σούπας του εναλλακτισμού είναι ο ιδρυτής του «Οβολού» στην Πάτρα, Νίκος Μπογονικολός. Πρόκειται για μεγαλοεπιχειρηματία και κατά καιρούς μεγαλομέτοχο σε μπασκετικές ομάδες, με πολλές εταιρίες στην κατοχή του που δραστηριοποιούνται στον τομέα του ίντερνετ, σε συστήματα πληροφορικής, καθώς και σε δορυφορικά συστήματα. Πρόσφατα είχε συλληφθεί για χρέη στο δημόσιο ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ. Φαίνεται πως οι διάφορες μπασκετικές ομάδες που ο ίδιος ήταν μέτοχος και πρόεδρος δεν έφταναν για να ξεπλύνουν το άφθονο μη εναλλακτικό χρήμα. Ο Μπογονικολός είναι παλαιό στέλεχος του Ενιαίου Εθνικιστικού Κινήματος ΕΝΕΚ και μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Εθνικού Μετώπου. Ο ίδιος δηλώνει εθνικιστής και μάλιστα στις τελευταίες ευρωεκλογές ήταν υποψήφιος με το Εθνικό Μέτωπο. Βλέπουμε, λοιπόν, πως όλοι οι «καλοί» χωράνε. Όπως ειπώθηκε και παραπάνω, το σύστημα βρήκε τον τρόπο να συνεχίσει να λαδώνει τις μηχανές του. Η κεφαλαιοκρατία, στο σημείο που βρίσκεται, χρειάζεται το εναλλακτικό της χρήμα. Κοινώς, όπως είχε δηλώσει και ένας από τους δημιουργούς του ευρώ, ο Μπερνάρ Λιετέρ, «η νομισματική ποικιλότητα είναι απαραίτητη για τη βιωσιμότητα και την προσαρμοστικότητα της οικονομίας». Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, όλα τα παραπάνω εγχειρήματα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, έχουν ενταχθεί στο ίδιο το σύστημα που υποτίθεται ότι πολεμούν.
Ας μην γελιόμαστε, όλα τα παραπάνω εναλλακτικά εγχειρήματα ουσιαστικά δεν έχουν στόχο να καταστρέψουν το υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα και προφανώς δεν στοχεύουν σε καμία ρήξη με το κράτος και την εξουσία. Τα παραπάνω εγχειρήματα του εναλλακτισμού, θα μπορούσαν να παρομοιαστούν μόνο με κάποιες ψυχοτρόπες ουσίες που κάνουν τον σκυφτό-φοβισμένο να νομίζει ότι είναι λιοντάρι.
Η καταστροφή του κράτους παρέα με ο,τιδήποτε παράγωγό του, όπως το χρήμα, το εμπόριο και η ιδιοτέλεια, είναι ο μόνος στόχος για έναν άνθρωπο όπου ο νους του και οι πράξεις του θα τον οδηγήσουν σε ένα ελεύθερο, ανεξούσιο και άναρχο κόσμο.
Ελευθερόκοκκος
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 143, Νοέμβριος 2014
Πηγή: Anarchy Press
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου