Τετάρτη 7 Νοεμβρίου 2012

Μίμαρος (Δημήτρης Σαρδούνης). Ο ριζοσπάστης καραγκιοζοπαίχτης

Θεμελιωτής του ελλαδικού Καραγκιόζη



Ο Δημήτρης Σαρδούνης μπορεί να μην μας θυμίζει κάτι σαν όνομα αλλά υπήρξε ο θεμελιωτής και αναμορφωτής του θεάτρου σκιών στον ελλαδικό χώρο. Γεννήθηκε το 1865 στην Πάτρα και υπήρξε νόθος γιος της Μαρίας Γρίππα που προερχόταν από ''καλή'' οικογένεια. Έζησε μέχρι το 1876 στο Μεσολόγγι όπου πεθαίνει ο πατριός του και γυρίζει με την μητέρα του στην Πάτρα. Τελειώνει το σχολαρχείο και σπουδάζει βυζαντινή μουσική και από το 1882 έως το 1888 ασκεί το επάγγελμα του ψάλτη στην εκκλησία του Άγιου Αντρέα μέχρι που αποφασίζει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το θέατρο σκιών εγκαταλείποντας την ψαλτική. Ταξιδεύει αρκετά στην δυτική Πελοπόννησο και στην Αθήνα δίνοντας παραστάσεις και αποκτώντας μεγάλη φήμη. Η ενασχόληση του  με το θέατρο σκιών υπήρξε καθοριστική για την μετέπειτα διαμόρφωσή αυτού του είδους τέχνης στον ελλαδικό χώρο. Ο Σαρδούνης, που πλέον βαφτίζεται από το κοινό του Μίμαρος, μακραίνει το ένα από τα χέρια του καραγκιόζη και του βάζει καμπούρα. Κατασκευάζει τις φιγούρες του από χαρτόνι, σχεδιάζει και καθιερώνει την γνωστή σε όλους μας σκηνογραφία με την καλύβα του Καραγκιόζη και το σεράι του Βεζίρη σύμβολο της φτώχειας από την μια και του πλούτου από την άλλη. Διανθίζει τα έργα του με μια σπάνια μουσική διάλεκτο. Μεγαλώνει την σκηνή από 2 σε 4 μέτρα και πολλές φορές την διανθίζει με επιπλέον σκηνικά εμπνευσμένα από την φύση. Επίσης κατασκευάζει τους χαρακτήρες του ''σιορ Διονύσιου'', του ''Μπαρμπαγιώργη'', του '' Μορφονιού'' και διαφοροποίησε τον Δερβέναγα, που θύμιζε έντονα τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, στον πιο ανθρώπινο Βελή Γκέκα, που μοιάζει με τυφλό όργανο της εξουσίας. Τέλος ο Μίμαρος θεωρείται ο καλλιτέχνης που εξέλιξε την θεματολογία του θεάτρου σκιών εντάσσοντας του θέματα από την αρχαία Ελλάδα, την επανάσταση του 1821 καθώς και την κοινωνική ζωή της εποχής.

Οι φιλοαναρχικές πεποιθήσεις του Μίμαρου



Στα τέλη του 19ου αιώνα  η Πάτρα  λόγω του λιμανιού της βουίζει από κόσμο και ιδέες, την εποχή εκείνη είχε σοβαρή εμπορική και βιοτεχνική ανάπτυξη, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα και αλματώδη αύξηση του πληθυσμού της, με ποσοστά αύξησης της τάξης άνω του 52% μεταξύ των ετών 1853 και 1889 και άνω του 54% μεταξύ των ετών 1900 και 1920. Άνθρωποι από την Ήπειρο, τη Ρούμελη, τα Επτάνησα, την ενδοχώρα της Αχαϊας κλπ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποτέλεσαν τις χαμηλότερες βαθμίδες της κοινωνικής και μορφωτικής πυραμίδας και διατήρησαν πολλές από τις συνήθειες, συμπεριφορές και αντιλήψεις που κουβαλούσαν από τους τόπους καταγωγής τους. Έτσι, αποτέλεσαν ένα ιδιόμορφο περιθωριακό κόσμο με τη δική του παράδοση, που βρήκε την έκφρασή του στον μπερντέ του Μίμαρου. Εκτός από τους Έλληνες οικονομικούς μετοίκους υπήρχαν και πολλοί Ιταλοί και άλλοι Ευρωπαίοι που έμεναν ή πηγαινοέρχονταν με τα καράβια στην πόλη. Μέσα σε αυτό το κλίμα αναπτύσσονται διάφορα ριζοσπαστικά κινήματα και ιδέες όπως αυτή της αναρχίας. Αποτέλεσμα αυτής της ιδεολογικής ανάπτυξης ήταν η δημιουργία αρκετών συλλόγων, συνδικάτων και εφημερίδων που όμως αντιμετώπισαν βίαιη καταστολή από το κράτος. Ο Μίμαρος είχε φυλακιστεί αρκετές φορές λόγω των φιλοαναρχικών ιδεών του και των φιλικών σχέσεων που διατηρούσε με κάποιους αναρχικούς όπως τον Δημήτρη Μάτσαλη. Ο Μάτσαλης τον καιρό της σταφιδικής κρίσης, σκοτώνει τον τραπεζίτη Διονύσιο Φραγκόπουλο και τραυματίζει σοβαρά τον μεγαλέμπορο Ανδρέα Κόλλα, στο κέντρο της πόλης στην συμβολή των οδών Γεροκοστοπούλου και Ρήγα Φεραίου και συλλαμβάνεται αμέσως. Ο Μάτσαλης βρέθηκε νεκρός τρεις μέρες μετά στο κελί του διαμελισμένος από καψούλι δυναμίτιδος. Η επίσημη εκδοχή ήταν ότι αυτοκτόνησε. Το θέατρο σκιών εκείνη την εποχή αντιμετώπιζε πολεμική κριτική λόγω της ανατολικής του προέλευσής. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα έπρεπε να εξευρωπαϊστεί (ακόμα και σήμερα συνεχίζεται αυτή η ιστορία σε διάφορους τομείς) με αποτέλεσμα να πολεμηθούν αρκετά είδη τέχνης όπως ο αμανές, το θέατρο σκιών και λίγο αργότερα το ρεμπέτικο. Έτσι λοιπόν στοχοποιήθηκε από τον αστυνομικό διευθυντή της Πάτρας Στυμφαλιάδη αφού εκτός του ανατολίτικου χαρακτήρα της τέχνης του Μίμαρου στο κοινό του συμπεριλαμβάνονταν και κόσμος που θεωρούταν περιθωριακός . Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι ο Στυμφαλιάδης στις επίσημες διακηρύξεις του τόνιζε ότι στην Πάτρα δεν έχουν θέση οι μάγκες, οι χασικλήδες, οι αμανετζήδες, οι κακοποιοί και οι καραγκιοζοπαίχτες. Όταν ο Μίμαρος δέχθηκε πρόταση από τον Στυμφαλιάδη να γίνει πληροφοριοδότης της ασφάλειας αρνήθηκε. Αυτό φαίνεται ότι το πλήρωσε αρκετά στην μετέπειτα πορεία του αφού φυλακίστηκε αρκετές φορές για ασήμαντες αφορμές.
Η φιγούρα του Καραγκιόζη του Μίμαρου
Ο Μίμαρος δημιούργησε την δική του «σχολή» και 27 μαθητές του αναδείχτηκαν σε μεγάλους καραγκιοζοπαίχτες όπως οι: Βασίλης Αγαπητός, Δημήτρης Μπέκος, Θεόδωρος Θεοδωρέλλος ή Μπουτσαντρέας, Θανάσης Δεδούσαρος, Ανδρέας Βουτσινάς, Βασίλης ή Βασίλαρος, Διονύσιος Πάτρας, Κώστας Καράμπαλης κ.ά., οι οποίοι με τη σειρά τους έβγαλαν νέους Καραγκιοζοπαίκτες, όπως για παράδειγμα ο μέγας Σωτήρης Σπαθάρης, πατέρας του Ευγένιου, που είχε μαθητεύσει στον Θεοδωρέλλο. Ο Μίμαρος ήταν ο πρώτος επαγγελματίας του είδους. Πέθανε πάμφτωχος το 1917 σε ηλικία 52 χρόνων από πνευμονία και τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε εθιστεί στο αλκοόλ. Η ζωή του λόγω των λιγοστών στοιχείων, της συνεισφοράς του, και των φιλοαναρχικών και ριζοσπαστικών πεποιθήσεων του περιβάλλεται από το μύθο.



Οι πληροφορίες πάρθηκαν από:
Εφημερίδα ''Άπατρις''
Βασίλης Χριστόπουλος,'' Στο φως της Ασετυλίνης'', εκδόσεις Κέδρος 2002




5 σχόλια:

  1. Μπράβο ρε μπούρμπουνα για την ανάρτηση σου. Εγώ πρόλαβα για λίγο τον μαθητή του το Βασίλαρο που ερχότανε στο χωριό μου (Πυργάκι)και το μαθητή του Θανάση Σπυρόπουλο που κάνει ακόμη περιοδείες. Το περιστατικό με τη δολοφονία του τραπεζίτη από τον Μάτσαλη το αναφέρει και ο Κορδάτος στην "Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος" και τον αναφέρει ως τσαγκάρη. Να είσαι καλά και πάντα τέτοιες ενδιαφέρουσες αναρτήσεις!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Και αν θέλεις βγάλε εκείνη την ανάκριση τρίτου βαθμού για τη δημοσίευση του σχολίου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ! Δεν το ήξερα ότι ο Σπυρόπουλος θα έχει μια έστω έμμεση σχέση με τον Μίμαρο! Όσο αφορά για τα σχόλια δεν το γνώριζα αυτό το γεγονός! θα διορθωθεί..

      Διαγραφή
  3. Ωραία ανάρτηση αγαπητέ Μπουρμπουνα!Συγχαρητήρια. Αυτό το πορτρέτο Demetre Mimaros μήπως ξέρεις ποιος το έκανε?

    ΑπάντησηΔιαγραφή