Κώστας Μπέζος (1905- 1943)

Μεσοπόλεμος, μεταξύ 30'- 40' μια παρέα νέων συνηθίζει να ακούει δίσκους γραμμοφώνου στο Ζάππειο. Η μουσική που ακούγεται από το γραμμόφωνο δεν μοιάζει με καμία άλλη γνωστή εκείνης της περιόδου. Πολλοί περαστικοί σταματάνε να ακούσουν αυτό τον περίεργο ήχο, κάποιοι ρωτάνε τι είναι, άλλοι κοντοστέκονται και ακούν από μακριά.

Ο ήχος ερχόταν από την μακρινή και εξωτική Χονολουλού. Είχε ταξιδέψει δύο ωκεανούς μέχρι αυτοί οι νέοι να τον αιχμαλωτίσουν στα χέρια τους και να τον απελευθερώσουν στο Ζάππειο, εμπλουτίζοντας το ηχοτοπίο του χώρου με κάτι νέο και εξωτικό. Εποχές που η πληροφορία μαζεύονταν με κόπο και με μεγάλη δυσκολία και απορροφούνταν ως το μεδούλι. Φανταστείτε λοιπόν με τη χαρά και προσοχή αυτοί οι νέοι άκουγαν κάτι που ήξεραν ότι ήρθε στα χέρια τους από πολύ μακριά και ίσως με μεγάλη δυσκολία. Εδώ είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όλη αυτή η καλλιτεχνική και πνευματική μαγιά που υπήρχε μεταξύ του 20' έως το 40' σταμάτησε βίαια με τον πόλεμο και την κατοχή, περιορίζοντας έτσι την δυναμική που είχε αναπτυχθεί μέχρι τότε.

Η εν λόγω παρέα απαρτίζονταν από φίλους του μουσικού Κώστα Μπέζου, πολλοί από τους οποίους και μέλη του συγκροτήματος με χαβάγιες Άσπρα Πουλιά. Το ρεπερτόριο του συγκροτήματος, εν μέσω μεσοπολέμου, ήταν ελαφρό και Χαβανέζικο με ελληνικό στίχο! Ορίστε ένα δείγμα:

Μάλιστα ο προαναφερόμενος ήχος έχει και ονοματεπώνυμο: Kalama's Quartet. Το συγκεκριμένο συγκρότημα από την μακρινή Χαβάη, είχε επηρεάσει τα Άσπρα Πουλιά όπου προσπαθούσαν μέσω της ακρόασης του να εμπνευστούν για κάτι δικό τους. Ορίστε και ένα δείγμα από τους Kalama's Quartet το 1927:

Μέχρι εδώ όλα καλά. Η συνέχεια της εξιστόρησης έχει και Ρεμπέτικο. Η αμερικάνικη εταιρεία δίσκων γραμμοφώνου Victor Records το 1931 αναθέτει στον μουσικό ελαφράς μουσικής Τέτο Δημητριάδη να κάνει μια σειρά ηχογραφήσεων με Έλληνες καλλιτέχνες. Τα Άσπρα Πουλιά ηχογραφούν κάποια τραγούδια ελαφράς μουσικής με τραγουδιστή τον Τέτο Δημητριάδη και ο Κώστας Μπέζος συνθέτει και ηχογραφεί, με το ψευδώνυμο Α. Κωστής, 12 ρεμπέτικα τραγούδια. Από το ύφος των τραγουδιών φαίνεται πως ο Μπέζος είχε επαφές με κόσμο που σύνθετε, έπαιζε και άκουγε τα λεγόμενα ρεμπέτικα. Οι συνθέσεις του 25 χρονου τότε, Μπέζου φαίνεται να είναι βγαλμένες μέσα από τα σπλάχνα του κόσμου του ρεμπέτικου. Ο ίδιος δανείζεται στοιχεία από πολλά τραγούδια (μουρμούρικα, αδέσποτα και συνθετών του ρεμπέτικου) που ακούγονταν από εδώ και εκεί και συνθέτει εξαιρετικής ποιότητας ρεμπέτικα. Η ταυτοποίηση του Μπέζου με το ψευδώνυμο Α. Κωστής έγινε απο τον ερευνητή Παναγιώτη Κουνάδη όπου στις καρτέλες τις εταιρείας δίπλα από το ψευδώνυμο αναφέρεται και το πραγματικό όνομα του καλλιτέχνη.

Οι μουσικές γνώσεις και η ποιότητα του Μπέζου αλλά και οι επιρροές του από το ελαφρό τραγούδι- που είναι η κύρια μουσική που παίζει και συνθέτει- δεν γίνεται να μην αφήσουν το αποτύπωμα τους στα ρεμπέτικα του κομμάτια (μουσικά και στιχουργικά). Κάποιοι στίχοι, λέξεις και μουσικά γυρίσματα, που σε ανώνυμα ρεμπέτικα κομμάτια δεν ήταν δυνατόν να υπήρχαν, είναι ουσιαστικά η μουσική υπογραφή του Μπέζου.

Εκτός από πολύπλευρος μουσικός, ο Μπέζος ήταν και πολύπλευρος άνθρωπος. Δούλευε ως δημοσιογράφος και σκιτσογράφος στην εφημερίδα Πρωία, είχε σπουδές στην Καλών Τεχνών που τις άφησε, ηθοποιός και επίσης μέλος της Μάντρας του Αττίκ και συνεργάτης του. Επίσης είχε συνεργαστεί και με την Δανάη Στρατηγοπούλου, όπου η ίδια στην αυτοβιογραφία της τον βρίσκει...σέξυ.

 Ο Α. Κωστής των ρεμπέτικων τραγουδιών δεν ήταν περιθωριακός, ήταν πραγματικά μια μεσοαστική φυσιογνωμία. Το ψευδώνυμο ίσως να το χρησιμοποίησε για να περάσει απαρατήρητος, ανάμεσα σε κόσμο του κύκλου του που δεν συμπαθούσε το ρεμπέτικο. Τις αντιδράσεις των ρεμπετών για αυτά τα τραγούδια δυστυχώς δεν τις γνωρίζουμε.Ο θάνατος του Κώστα Μπέζου προήλθε από φυματίωση το 1943. Πέθανε 37 χρονών. Υπάρχει ένας χαιρετισμός, ένα χρονογράφημα του Βάρναλη που μιλάει για τον Μπέζο και δημοσιεύτηκε στην Πρωία το Σάββατο 16 Ιανουαρίου 1943:

Κώστας Μπέζος

Μιαν εξαιρετική φυσιογνωμία έχασε ο καλλιτεχνικός κόσμος της Αθήνας κ’ έναν πολύτιμο συνεργάτη η «Πρωία», τον Κώστα Μπέζο. Νέος ακόμα νικήθηκε από την ύπουλη αρρώστεια, που τον έφθειρε χρόνια και τώρα τελευταία τον έρριξε χάμου, για να μη σηκωθεί πια.

Ο Μπέζος ήτανε πολύπλευρη καλλιτεχνική φύση. Σκιτσογράφος, ποιητής, συνθέτης, κιθαριστής, τραγουδιστής, ηθοποιός, επιθεωρησεογράφος, πεζογράφος. Και σ’ όλ’ αυτά είχε λεπτό γούστο και πνεύμα και στα περισσότερα αναγνωρισμένο τάλαντο. Αλλά κυρίως ήταν ένας από τους πιο γνήσιους τύπους της μποέμικης ζωής. Ξενύχτης αδιόρθωτος, γλεντζές, καλόκαρδος –ένα μεγάλο παιδί, που δεν ήξερε τι θα πει «αύριο». Κι ήταν αγαπητός απ’ όλους και περιζήτητος στις παρέες. Και για το πλήθος των ταλάντων του και για την ευθυμία του και για τα γουστόζικα ανέκδοτά του, που ήξερε να τα διηγιέται με μοναδικό μπρίο. 

Ως γελοιογράφος των εφημερίδων δεν είχε το ταίρι του. Το χιούμορ του ήτανε πάρα πολύ φίνο κι η γραμμή του σίγουρη. Χαριτωμένος και πνευματώδης κι ανεξάντλητος. Κι όμως πόσο βαριότανε τη δουλειά! Όταν ερχότανε τα βράδια στα γραφεία της «Πρωίας» για να φκιάσει το καθημερινό του σκίτσο, ήτανε άθυμος σα να τον είχανε καταδικάσει σε καταναγκαστικά έργα.

– Τι να φκιάσω; έλεγε, το κεφάλι μου είναι άδειο.

– Κάτσε και πάρε χαρτί και πένα. Κάτι θα βγει.

Και πραγματικά, σε λίγη ώρα το σκίτσο ήτανε έτοιμο, φρέσκο και σπαρταριστό κι απορούσες πούθε βγήκε όλο αυτό το κέφι. Κ’ έπειτα, άμα έπαιρνε την «αντιμισθία», έτρεχε να την χαλάσει. Λες και τα λεφτά τού καίγανε τις φούχτες.

Είχε μια καταπληκτική ευκολία να εφευρίσκει κωμικές σκηνές και να γράφει σατιρικούς στίχους. Αλλά σχεδόν ποτέ του δεν είχε την υπομονή να τελειώσει ένα έργο. Αφού το έφκιανε όλο μες στο κεφάλι του και προχωρούσε αρκετά στην πραγματοποίηση, ξαφνικά τα παρατούσε όλα. Τον έπαιρνε το ρέμα της μποεμικής ανεμελιάς –ναυάγιο της νύχτας και της ημέρας.

Ως κιθαριστής ήτανε μαέστρος κι ως τραγουδιστής περίφημος για τη λεπτή του τέχνη και το αληθινό αίσθημα. Πόσες φορές πηγαίναμε να τον βρούμε σε διάφορα κέντρα, όπου καταντούσε να διασκεδάζει το κοινό. Κάπου – κάπου τα μάζευε κι έφευγε με μερικούς άλλους συντρόφους για καλλιτεχνική περιοδεία στην Αίγυπτο και στην Πόλη. Ξαναγύριζε μετά καιρό στα παλιά του λημέρια και στις παλιές του συνήθειες με κέφι και παράδες. Και σε λίγο έτρωγε τους κόπους του και ξαναγινότανε σκιτσογράφος. Αυτήν τη δουλειά τη θεωρούσε ρουτινιέρικη. Κι αν μπορούσε, θα πλήρωνε όσα είχε για να την αποφύγει!

Αυτή η μποέμικη αταξία της ζωής του τον έφαγε. Διαρκώς αδυνάτιζε. Έβηχε. Και πριν από ένα χρόνο και πλέον τόνε δέχτηκε η «Σωτηρία». Οι φίλοι, που τον αγαπούσαν, κι οι γνωστοί, που τον εχτιμούσαν, λυπηθήκανε πολύ. Γιατί η κατάστασή του δε σήκωνε διόρθωση. Έφυγε κι από κει , γιατί η μοίρα του το είχε να μη ριζώνει πουθενά. Πήγε στην Αγία Παρασκευή. Εκεί σ’ ένα δωμάτιο ακατάστατο και υγρό έρεβε τελειωτικά και καμιά βοήθεια δεν μπορούσε πια να τον σώσει. Ο γιατρός τελευταία, αφού απελπίστηκε, του κατάργησε κάθε δίαιτα και του επέτρεψε να τρώγει ό,τι ήθελε. Γιατί να τον βασανίζει άδικα;

– Γιατρέ, του είπε μπροστά σε κάτι φίλους, που πήγανε να τον ιδούνε, σου χρωστώ μεγάλη χάρη για όσα μου έκανες. Αλλά σε παρακαλώ να μη μου αρνηθείς μια τελευταία χάρη.

– Ποιαν;

– Δώσε μου ένα φάρμακο να πεθάνω απόψε. Γιατί να βασανίζομαι άδικα;

– Δεν ντρέπεσαι; του απάντησε ο γιατρός. Θα γίνης καλά την άνοιξη.

Και πραγματικά μέσα σε μια βδομάδα έγινε απολύτως καλά. Πέθανε.

Μια ζωή, ένα παραμύθι, ένας τάφος. Τι άδικα που χάθηκε μια εξαιρετική καλλιτεχνική ψυχή, ένας θαυμάσιος άνθρωπος – ο τελευταίος της γενεάς των βοημών!

Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ

υγ: Κάποια από τα σκίτσα του:

05/08/1938 Πρωία

08/02/1941 Πρωία

14/04/1938 Πρωία

20/08/1938 Πρωία

Περισσότερα για τον Α. Κωστή ή Κώστα Μπέζο:

rembetiko.gr 

Τα σκίτσα και το χρονογράφημα του Βάρναλη είναι από:

sarantakos.wordpress.com