Ο Χρόνος και οι Αναρχικοί στην ταινία «Μεγαλέξαντρος» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου

Μα πως γίνεται ο χρόνος να έχει ώρες, λεπτά και δευτερόλεπτα; Ο άνθρωπος γελιέται όταν νομίζει ότι το θηρίο που λέγεται χρόνος πιάστηκε στο δόκανό του. Τον καρατόμησε από το μηδέν έως το εικοσιτέσσερα και από το μηδέν έως το εξήντα και έτσι ορίζει άλλους ανθρώπους. Όποιος είναι έξω από αυτούς τους αριθμούς βαφτίζεται με υποκοριστικά όπως: απροσάρμοστος, τρελλός, φαντασμένος, περιθωριακός, τεμπέλης. Άνθρωποι που δεν χωράνε στην έννοια της κοινωνίας, εχθροί της φερέφωνης κανονικότητας. Ο ανθρώπινος χρόνος δεν είναι τίποτα άλλο παρά δυνάστης. Στην ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου «Μεγαλέξαντρος», τα παραπάνω φαίνονται καθαρά μέσα από μια ελεύθερη ορεινή κοινότητα, ένα σταματημένο ρολόι και του ρόλου των αναρχικών, που εμφανίζονται στην κοινότητα.

Ο δυνάστης Μεγαλέξαντρος, στην
ομώνυμη ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, καταφθάνει με την ένοπλη ομάδα του καθώς και με μια ομάδα Ιταλών αναρχικών, σε ένα χωριό. Οι χωριανοί τούς υποδέχονται με χαρά και το ίδιο βράδυ στήνουν γλέντι για το καλωσόρισμά τους. Οι χωρικοί διαμηνύουν στους αναρχικούς ότι στο χωριό δεν υπάρχει ιδιοκτησία, όλοι είναι ίσοι και ότι για να μείνουν θα πρέπει και αυτοί να βοηθήσουν στην καλλιέργεια, στην βιοτεχνία αλλά και να υπερασπίσουν το χωριό όταν χρειαστεί. Μια άλλη ιδιαιτερότητα του χωριού είναι ότι το κεντρικό ρολόι της πλατείας είναι σταματημένο από τους ίδιους του χωρικούς. Τα ρολόγια που μετρούν το χρόνο, γι’ αυτούς είναι δυνάστες. Η εξουσία που ασκούν είναι τέτοια ώστε μπορούν να ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων. Κανείς δεν είναι ελεύθερος όταν υπάρχουν τα ρολόγια που έχουν υποτάξει τον χρόνο, κανείς δεν έχει την ελευθερία να πορεύεται άναρχα και ανεξούσια στο πλαίσιο που ορίζουν αυτά.

Στην πορεία της ταινίας, ο δυνάστης Μεγαλέξαντρος με το ασκέρι του δεν είναι επιθυμητός στο χωριό. Σφάζει όλα τα πρόβατα και αρχίζει να εξουσιάζει τους χωρικούς. Σε μια του είσοδο στο χωριό ο Μεγαλέξαντρος στέκεται κάτω από το σταματημένο ρολόι και το κοιτάζει. Κάνει νεύμα σε κάποιον μαχητή του και αυτός ανεβαίνει στο ρολόι και το ξαναβάζει σε λειτουργία. Ο κόσμος αντιδρά. Ένας χωριανός του φωνάζει: Καπετάνιε γιατί; Εμείς το είχαμε ξεχάσει τόσο καιρό! Δεν μας χρειάζεται η ώρα! Δεν μας ορίζει κανένας! Αυτές οι τέσσερις κουβέντες αποτυπώνουν την σημασία τού σταματημένου ρολογιού, αποτυπώνουν την εξέγερση των χωρικών απέναντι στην κανονικότητα του κατασκευασμένου χρόνου, την ελευθερία της ορεινής κοινότητας. Οι αναρχικοί που κατέφυγαν στο χωριό που δυνάστευε ο Μεγαλέξαντρος ήταν εκεί γιατί οι χωριανοί είχαν σταματήσει το ρολόι του χωριού. Ο εξουσιαστής Μεγαλέξαντρος βάζει τέλος σε αυτή την συνθήκη, θέτοντας το ρολόι σε λειτουργία.
Στον τόπο αυτό πλέον οι αναρχικοί ένιωθαν ξένοι, το ρολόι ξαναλειτουργούσε δίνοντας το εναρκτήριο λάκτισμα στην κανονικότητα, που όριζε ο δυνάστης Μεγαλέξαντρος.

Ο ρόλος των αναρχικών στην ταινία  Μεγαλέξαντρος» του Θ. Αγγελόπουλου παραπέμπει σε μια χαμένη ομορφιά, που θάφτηκε με το πέρασμα του χρόνου. Σε μια ευτοπία όπου ο χρόνος δεν βρίσκεται στα ρολόγια, αλλά διαβαίνει έναν κύκλο που περιλαμβάνει τον Ήλιο, τη Σελήνη, τα Αστέρια και από εκεί περνά στην πέτρα και το χώμα και τις καρδιές των ανθρώπων. Όλα τα παραπάνω μετράνε διαφορετικά τον χρόνο μέσα τους, αλλά όλα συνεννοούνται και συνυπάρχουν. Ο ηγεμόνας με την επανέναρξη του ρολογιού δίνει το σύνθημα της υποταγής. Ο χρόνος πλέον, όπως και ο Μεγαλέξαντρος θα ορίζει τις ζωές των χωριανών. Έτσι, εγκλωβισμένοι στον ορισμό του χρόνου, που δημιουργεί ο ηγεμόνας Μεγαλέξαντρος, δεν έχουν άλλο δρόμο από το να εξεγερθούν απέναντι του, με το τίμημα να πεθάνουν.

Την νύχτα, οι αναρχικοί, εγκαταλείπουν το χωριό και στο διάβα τους σπάνε το ρολόι, απελευθερώνοντας και πάλι τον χρόνο, μια πράξη με χαρακτήρα προκήρυξης, που εξηγεί τους λόγους του φευγιού τους. Ο δυνάστης τούς καταδιώκει και τους σκοτώνει, θεωρώντας έτσι ότι προστατεύει την τυραννία του. Οι ιδέες, όμως, δεν πεθαίνουν και ούτε φυλακίζονται. Ο σπόρος είχε πεταχτεί απλώς δεν βλάστησε αμέσως. Η τυραννία του Μεγαλέξαντρου από εκεί και έπειτα μετράει αντίστροφα. Το ρολόι του χωριού θα σταματήσει ξανά.

Ελευθερόκοκκος

Δημοσιεύθηκε στην μηνιαία αναρχική εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 178, Ιανουάριος 2018

Πηγή: anarchypress